«Πέντε Οφθαλμοί» παρακολουθούν τον πλανήτη

Λέσχη από τις μυστικές υπηρεσίες Καναδά, ΗΠΑ, Βρετανίας, Αυστραλίας, Ν.Ζηλανδίας Το τεράστιο σκάνδαλο με τις παρακολουθήσεις και τις υποκ...

Λέσχη από τις μυστικές υπηρεσίες Καναδά, ΗΠΑ, Βρετανίας, Αυστραλίας, Ν.Ζηλανδίας
Το τεράστιο σκάνδαλο με τις παρακολουθήσεις και τις υποκλοπές των Αμερικανών σε ξένες και σύμμαχες χώρες έφερε στο προσκήνιο τη λεγόμενη λέσχη των «Πέντε Οφθαλμών», μια σφιχτοδεμένη συνεργασία μεταξύ των μυστικών υπηρεσιών πέντε αγγλόφωνων κρατών. Τι είναι και πώς λειτουργεί αυτό το κλειστό κλαμπ, μέλη του οποίου είναι οι ΗΠΑ, η Βρετανία, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία;

Οι «Πέντε Οφθαλμοί» ήταν δύο στην αρχή. Γεννήθηκαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο με τη συνεργασία των υπηρεσιών πληροφοριών ΗΠΑ και Βρετανίας. Μέσα από αυτή την εμπειρία σχηματίστηκε η BRUSA, που στη συνέχεια μετονομάστηκε σε UKUSA - μια άκρως απόρρητη συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών των δύο συμμάχων που υπογράφηκε τον Μάρτιο του 1946.

Οι λεπτομέρειες της αρχικής συμφωνίας ήταν απόρρητες για δεκαετίες, αλλά τελικά αποκαλύφθηκαν το 2010, όταν αποχαρακτηρίστηκαν τα αρχεία και στις δύο χώρες. Η συμμαχία αυτή περιγράφεται ως «άνευ προηγουμένου στον δυτικό κόσμο των υπηρεσιών πληροφοριών».

Η βρετανική υπηρεσία αντικατασκοπίας GCHQ και η αμερικανική Υπηρεσία Εθνικής Ασφαλείας (NSA) γεννήθηκαν λίγο μετά την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου. Επί τη βάσει της UKUSA οι δύο υπηρεσίες συνεργάστηκαν στενά καθ' όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Αυτή η συμμαχία είναι η πραγματική καρδιά της λεγόμενης «ειδικής σχέσης» μεταξύ των ΗΠΑ και της Βρετανίας.

Η λέσχη διευρύνθηκε για να συμπεριλάβει άλλες τρεις αγγλόφωνες χώρες - τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία - και έγινε γνωστή ως οι «Πέντε Οφθαλμοί».

Η αρχή της λειτουργίας της είναι εξαιρετικά απλή: οι χώρες του κλαμπ δεσμεύονται να μην κατασκοπεύει η μία την άλλη και να μοιράζονται τις πληροφορίες μεταξύ τους.

Οι υπηρεσίες πληροφοριών ΗΠΑ και Βρετανίας (η CIA και η MI6) δεν διευθύνουν επιχειρήσεις η μία στο εσωτερικό της άλλης χωρίς άδεια. Αλλά ενώ η CIA και η MI6 κάνουν ανταλλαγή πληροφοριών, δεν είναι τόσο στενά συνδεδεμένες όσο οι ομόλογοί τους NSA και GCHQ, οι δύο υπηρεσίες που ασχολούνται με τις επικοινωνίες.

Σύμφωνα με την UKUSA, μοιράζονται σχεδόν - αλλά όχι απολύτως - τα πάντα και δεν στοχεύουν η μία τους πολίτες της άλλης χωρίς άδεια.

Ενα έγγραφο που αποκάλυψε ο Εντουαρντ Σνόουντεν, ο πρώην αναλυτής της CIA που είναι το βαθύ λαρύγγι πίσω από όλες τις διαρροές, δείχνει ότι η προστασία επεκτείνεται όταν ανταλλάσσονται πληροφορίες με άλλες χώρες εκτός του κλαμπ (τα λεγόμενα «τρίτα μέρη» - «δεύτερο μέρος» θεωρείται κάθε άλλο μέλος της λέσχης).

Μια συμφωνία μεταξύ της NSA και του Ισραήλ που δημοσίευσε ο «Guardian» λέει ότι το Ισραήλ «αναγνωρίζει πως η NSA έχει συνάψει συμφωνίες με την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νέα Ζηλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο που απαιτούν την προστασία των πληροφοριών οι οποίες σχετίζονται με πρόσωπα της Βρετανίας, της Αυστραλίας, του Καναδά και της Νέας Ζηλανδίας, με διαδικασίες και εγγυήσεις παρόμοιες με εκείνες που ισχύουν για πρόσωπα των ΗΠΑ».

Κατά κάποιον τρόπο, ο ίδιος ο Σνόουντεν αποδεικνύει πόσο στενή είναι η συμμαχία. Είναι Αμερικανός αλλά είχε πρόσβαση σε χιλιάδες έγγραφα που ανήκουν σε βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Και έτσι η GCHQ έπεσε, με παράδοξο τρόπο, θύμα της οικειότητας και της διαφάνειας εντός των τειχών της λέσχης.

Αλλά το γεγονός ότι μία χώρα δεν ανήκει στο κλαμπ δεν σημαίνει ότι δεν συνεργάζεται με τους «Πέντε Οφθαλμούς». Αμερικανοί λένε ότι ο λόγος που συλλέγουν τόσο πολλά δεδομένα για τις κλήσεις από χώρες στην Ευρώπη είναι ότι ψάχνουν για ύποπτες τρομοκρατικές δραστηριότητες και πως μοιράζονται ό,τι βρίσκουν με τις εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών.

«Αν οι γάλλοι πολίτες ήξεραν ακριβώς περί τίνος επρόκειτο, θα έπρεπε να χειροκροτούν και να ανοίγουν σαμπάνιες. Είναι ένα καλό πράγμα. Κρατάει τους Γάλλους ασφαλείς. Κρατάει τις ΗΠΑ ασφαλείς. Κρατάει τους ευρωπαίους συμμάχους μας ασφαλείς» είπε στο CNN οΜάικ Ρότζερς, πρόεδρος της Επιτροπής Πληροφοριών της αμερικανικής Βουλής, η οποία επιβλέπει την NSA.

Αλλά φυσικά, ενώ αυτό μπορεί να δικαιολογήσει κάποιες πλευρές της κατασκοπείας, δεν εξηγεί τις υποκλοπές στο κινητό τηλέφωνο της Ανγκελα Μέρκελ ή τον κοριό στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Αυτό μοιάζει με παραδοσιακή κατασκοπεία κράτους από κράτος και εξαγριώνει τους Ευρωπαίους, ηγέτες και πολίτες.

Ο χρυσός κανόνας της κατασκοπείας είναι ότι όσο περισσότεροι μοιράζονται ένα μυστικό τόσο λιγότερο παραμένει μυστικό. Είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι «Πέντε Οφθαλμοί» είναι επιφυλακτικοί για την ανταλλαγή πάρα πολλών πληροφοριών με το σύνολο της ΕΕ - τα μυστικά δεν μπορούν να μείνουν μυστικά μεταξύ 28 κρατών.

Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 30 Οκτωβρίου 2013